روش تحقیق تاکسونومی

انجام پایان نامه

مقدمه

اصولا آنالیز تاکسونومی عددی یکروش عالی درجه بندی طبقه بندی و مقایسه کار های مختلف با تذکر به درجه بهره مندی برخورداری آن کار ها از شاخص های مورد ارزیابی است . از توانایی های عمده اینروش آن است که قادر است تا اینکه دو عمل را در کنار نیز انجام دهد : یکی اینکه مجموعه مورد ارزیابی را بر طبـق شاخص های ارائه شده به زیر مجموعه های همگن تقسیم نماید و دیگر آنکه عناصر و اعضاء هر زیر مجموعه همگن را درجه بندی نماید . اینروش همچنین به عنوان مد ی شناخته شده در برنامـه ریزی های منطقه ای بیان بوده که فرد دهای وسیع و متنوع است .

محدودیت هایروش تاکسونومی

از عبارت محدودیت های نحوه آنالیز تاکسونومی عددی این است که در اینروش نوع اطلاعاتی که باید تعیین گردند وابستگی زیاد زیاد ی به هدف انجام مطالعه دارند و ضمن اینکه تعداد این اطلاعات اثر بسزایی بر کیفیت درجه بندی می گذارد، به گونه ای که هر چه تعداد این اطلاعات بیشتر باشد یا اینکه هر چند مساله این اطلاعات بیشتر توجیه کننده هدف باشد، درجه بندی دقیق تر عادلانه تر خواهد بود.از طرفی دیگرروش ارزیابی تاکسونومی عددی به همه شاخص ها ارزشمند یکسان می نگرد فاقد وزن دهی به شاخص ها در درون مدل است که چنانچه تمایل داشته باشیم تا به برخی از شاخص ها وزن و ارزش زیادتری داده شود درآن صورت داده های مربوط به آن شاخص را بایستی با وزن بیشتر و از ابتدای کار وارد مد کنیم.

تاریخچه روش تاکسونومی

آنالیزتاکسونومی عددی برای نخستین بار بوسیله آدانسون[1] در سال 1763 میلادی پیشنهاد گردید ، اما مدت ها به طول انجامید تا در اوایل دهه 1950 میلادی عده‌ای از ریاضی دانان لهستانی ارزش اینراهنمای را دریافته به بسط گسترش این نظریه پرداختند.پس در سال 1968 میلادی اینروش بوسیله پروفسور زیگنانت هلویک از مدرسه عالی اقتصاد روکلا[2] به عنوان وسیله ای برای طبقه بندی تعیین درجه گسترش یافتگی بین ملل مختلف در یونسکو (سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد) بیان گردید که تهم اکنون به عنوان مد شناخته شده ای مورد استفاده قرار گرفته است و اخیرا هم آن را جهت تعیین اولویت ها رتبه بندیبقیه کار های وسیع اقتصادی و در بخش های گوناگون نظیر صنعت کشاورزی به کار می برند.

تکنیک اجرایی آنالیز تاکسونومی عددی

تکنیک مورد بحث چندین وهله عملیاتی است و ازآن جائیکه در عمل کمتر با فضای یک بعدی سر کار داریم به مفهوم کمتر اتفاق می افتد که طبقه بندی را بر اساس یک شاخص و یا خصوصیت واحد انجام دهیم، به ارائه فضای تاکسونومیک چند بعدی می پردازیم.

در ابتدای کار فرض می کنیم قرار است که تعداد n کار مختلف را بر طبـق m شاخص مورد نظر معرفی شده، طبقه بندی و درجه بندی کنیم:

مثلاً چهار شهر(مهاباد،خوی،پلدشت،اشنویه)را از نظر میزان برخورداری یا محرومیت از شاخص های راهنمای ی، بهداشتی، اقتصادی،... رتبه بندی می کنیم که کدام یک برخوردارتر کدام محروم ترند؟

وهله اول: تشکیل ماتریس داده ها

در این وهله ماتریسی را برای هر کدام از کار ها با تذکر به شاخص های مورد تحلیل طراحی کرده به گونه ای که ابعاد ماتریس n.m بوده به مفهوم این ماتریس به تعداد کار های مورد تحلیل سطر و به تعداد شاخص ها(m ) ، ستون داشته باشد. به عنوان نمونه عنصر Xn.m در این ماتریس نشان دهنده شاخص m ام از کار n ام است . پس مشاهده می گردد که هر سطر این ماتریس مربوط به یک کار مجزا هر ستون نیز مربوط به یک شاخص ویِژگزینشه است . از آن جا که هر کدام از این شاخص ها می توانند دارای واحدها مقیاس های مفرق از یکدیگر باشند لذا در راستای حذف دخالت مقیاس های مفرق بر نتایج کار از درون مدل ، وارد وهله دومروش تحلیل آنالیز تاکسونومی عددی می شویم.

وهله دوم: تشکیل ماتریس استاندارد

با تذکر به آن که شاخص ها با واحد های مختلف سنجیده می شوند، لذا جهت حذف اثر این واحد ها و جایگزینی مقیاس واحد همین طور حذف اثر مبداء ابتدا میانگین و انحراف معیار ستون ها (شاخص ها) را به دست آورده و پس کمیت استاندارد Zij را محاسبه می کنیم: در گام اول معدل ستون ها را بدست می‌آوریم .

در گام بعدی انحراف معیار جهت هر ستون از ماتریس Xij را بدست می آوریم .گام سوم آن است که عضو های استاندارد شده ماتریس Xij جهت همسان سازی اطلاعات تهیه و تولید شده ، در قالب ماتریس نو ی به نام ماتریس استاندارد را تشکیل دهیم که از طریق فرمول زیر قابل محاسبه است : ماتریس Z نیز ابعاد n . m است . و یک ماتریس استاندارد است .چون با تغییر متغیر، مقیاس های مختلف شاخص ها به مقیاس واحد تبدیل شده است.روشن است که از لحاظ آماری معدل هر ستون ماتریس استاندارد شده Z مساوی صفر و انحراف معیار آن مساوی است.

با داشتن ماتریس استاندارد Z ، قدم بعدی بدست آوردن میزان اختلاف یا فاصله دو نقطه از نقطه دیگر ( 1 و 2 3 ... و n ) جهت هر کدام از m متغییر یا شاخص است که حاصل آن تشکیل ماتریس فواصل است . ( منظور از نقطه همان کار مورد ارزیابی ، در بررسی مورد نظر است ) .

وهله سوم: تشکیل ماتریس فواصل

در این وهله با توجه به اعداد استاندارد شده در ماتریس استانداردZ ، فواصل مرکب را بین کار های مختلف n گانه ، جهت شاخص های m گانه به صورت زیر به دست می آوریم.

در صورتی که فاصله کار ها را دو به دو به دست آوریم ،در آن صورت ماتریس فواصل مرکب به دست می آید.

چون ماتریس فواصل یک ماتریس قرینه است می توان نتیجه گرفت این ماتریس متقارن بوده و قطر آن مساوی صفر است.ضمن اینکه ماتریسی مربع با ابعاد n.n است .عضوهای این ماتریس فاصله ترکیبی هر کار را از کار دیگر نشان می دهند و در هر سطر این ماتریس کمترین میزان نشانگر کوتاه ترین فاصله بین آن کار بابقیه کار ها و یا بیشترین نزدیکی است .

وهله چهارم: تعیین کوتاه ترین فواصل

هر عنصر ماتریس C نشانگر فاصله بین هر دو کار در شاخص مورد نظر است.در این ماتریس در هر سطر کوتاه ترین فاصله بین دو کار را معین کرده در ستون جداگانه ای (برای مثال ستون d ) می نویسیم.سپس ، میانگین و انحراف معیار کوچکترین فواصل هر سطر یعنی همان ستون dرا محاسبه می کنیم. حال جهت آنکه کار های همگن را معین نمائیم، فواصل میزان بالا (d +) حد پائین (d -) را طبق رابطه، محاسبه می کنیم:

d(+) = d + 2Sd

در این وهله کار هایی که حداقل فواصل آن ها مابین دو میزان بالا پائین باشد همگن بوده در یک گروه قرار می گیرند. چنانچه حداقل اختلاف بین دو کار بیشتر از میزان بالا یا کمتر از میزان پائین باشد، در این صورت کار های فوق به دلیل غیر همگنی باید حذف گردند.

وهله پنجم: رتبه بندی کار های همگن از لحاظ معیارهای مورد ارزیابی

چنانچه در این وهله تمام کار ها در یک گروه همگن قرار نگیرند، در این صورت ماتریس داده ها را جهت کار های همگن تشکیل می دهیم پس استاندارد کرده در ماتریس شاخص های استاندارد شده، جهت تک تک شاخص ها، مورد ایده آل را در نظر گرفته و پس ازپیدا کردن مقادیر ایده آل جهت تک تک کار ها ، “برخورداری مطلوب” برای هر کار را محاسبه می کنیم.انتخاب میزان ایده آل بستگی به نوع شاخص های مورد نقد دارد به نحوی که چنانچه جهت شاخص های گزینش شده مثبت باشد به مفهوم اگر میزان شاخص هر چه بیشتر باشد ، برخورداری بیشتر را نشان دهد ، بزرگترین عدد هر ستون را به عنوان ایده آل در نظر می گیریم چنانچه جهت شاخص بد باشد عدد بزرگتر نشانه عدم برخورداری است ، لذا کوچکترین میزان را به عنوان میزان ایده آل گزینش می کنیم.

وهله ششم: محاسبه درجه برخورداری کار های همگن

در این وهله شاخص تلفیقی به نام “درجه برخورداری” معرفی می گردد که دامنه محدودی داشته باشد بین مقادیر صفر و یک قرار می گیرد. هرچقدر fi به صفر نزدیکتر باشد ، کار مورد نظر برخوردارتر هر قدربه یک نزدیکتر باشد، نشانگر عدم برخورداری کار مربوطه است .که با توجه به این درجه برخورداری می توان کار ها را با توجه به شاخص های مورد نقد رتبه بندی و اولویت بندی نمود.